Modelrecht

Modelrecht uitgelegd

Het uiterlijk van een gebruiksvoorwerp kun je beschermen met het tekeningen- of modellenrecht (kortweg: modelrecht). Onder dat uiterlijk kunnen bijvoorbeeld de vorm, de kleur of het materiaalgebruik vallen van:

• tweedimensionale tekeningen, zoals patronen op textiel of statische beelden van applicaties (bijvoorbeeld games);
• driedimensionale vormgeving. Er rust vaak modelrecht op industrieel vormgegeven producten, zoals de behuizing van een apparaat.

Met het modelrecht kun je niet alleen fysieke objecten beschermen, maar ook digitale objecten. Daardoor kun je bijvoorbeeld objecten in de metaverse beschermen als model. Metaverse is een netwerk van 3D virtuele werelden waar gebruikers via avatars kunnen socializen, werken, spelen en winkelen.

Voorwaarden voor bescherming

Er zijn 2 belangrijke voorwaarden voor bescherming:  

• het uiterlijk van het model moet nieuw zijn: in de Benelux, de EU en de VS mag het ontwerp maximaal 1 jaar openbaar zijn voordat je het modelrecht aanvraagt;  
• het model moet een eigen karakter hebben: het lijkt niet sterk op een model dat al bekend is.  

Voorbeelden

Voorbeelden van tweedimensionale ontwerpen waar modelrecht op rust zijn een patroon op stof (zoals een bloemenprint of geometrisch patroon) of een dessin op behang of tegels.

Voorbeelden van driedimensionale ontwerpen waar modelrecht op rust, zijn een stoel, lamp, horloge, stofzuiger, koffiezetapparaat of industrieel ontworpen verpakkingen.

Deze afbeeldingen laten drie modeltekeningen zien van varianten op de behuizing van de Senseo Crema van Philips, en een autocarrosserie van Tesla:

Niet beschermd

Wordt de vormgeving alleen bepaald door de techniek? Dan kun je die niet beschermen met modelrecht. De technische werking valt namelijk niet onder het modelrecht, maar onder het octrooirecht.  

Bijvoorbeeld: het uiterlijk van een auto kan gestroomlijnd zijn voor de mooie, herkenbare vormgeving. Maar misschien is alleen voor de gestroomlijnde vorm gekozen om de aerodynamica te verbeteren. In het eerste geval kan er sprake zijn van modelrecht. In het tweede geval is er geen modelrecht mogelijk, maar kun je eventueel een octrooi aanvragen.

Kosten

Modelrecht aanvragen kost in de Benelux vaak enkele honderden euro’s. De kosten zijn afhankelijk van het aantal tekeningen of modellen in je registratie. Een verlenging voor 5 jaar kost een vergelijkbaar bedrag. Een aanvraag in de EU begint bij € 400.

Schakel je een advocaat in om modelrecht aan te vragen, dan moet je rekenen op ongeveer € 400 tot € 1.200 voor de Benelux en voor de EU op € 700 tot € 2.000 voor de eerste 5 jaar. Ook hier zijn de kosten afhankelijk van het aantal tekeningen of modellen.

Voor advies en ondersteuning bij het registreren van je modelrecht kun je terecht bij een modellengemachtigde. Juristen gespecialiseerd in intellectueel eigendom vind je onder andere via de Benelux-vereniging voor Merken- en Modellenrecht (BMM).

Geldigheidsduur

In de Benelux geldt modelrecht maximaal 25 jaar. Je vernieuwt het modelrecht elke 5 jaar.

Recht krijgen

Je kunt modellen op verschillende manieren aanvragen:

• een Benelux-registratie (bij BOIP) of nationale registratie per land (bijvoorbeeld Duitsland);
• een Europese registratie bij het European Union Intellectual Property Office (EUIPO). Hiermee heb je in één keer bescherming in alle landen van de Europese Unie;
• een internationale registratie bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO).

Vraag je binnen een halfjaar na je eerste aanvraag een registratie aan voor hetzelfde model in een van de aangesloten landen? Dan kan deze latere aanvraag dezelfde datum krijgen als de oorspronkelijke aanvraag. Daardoor wordt je modelrecht eerder van kracht. Dit heet prioriteit of recht van voorrang.

Het teken voor modelrecht

De letter D in een cirkel is het teken dat de uiterlijke vormgeving is beschermd met modelrecht. Als je dit teken gebruikt zonder dat je het model daadwerkelijk hebt geregistreerd, kan dat worden opgevat als misleidende informatie en oneerlijke concurrentie.